Прыгожы старадаўні абрад гукання вясны «Чырачка» захаваўся ў Лельчыцкім раёне ў Тонежы. Яго ў аграгарадку спраўляюць з даўніх часоў у апошні дзень Масленіцы. І кожны год па традыцыі напярэдадні свята мясцовыя гаспадыні пякуць з цеста фігуркі птушак — чыркоў (гэта мясцовая назва невялікіх вадаплаўных качачак). Лічылася, што яны на сваіх крылах прыносяць вясну-красну. Трэба адзначыць, што гэты ўнікальны абрад мае вялікае значэнне не толькі для вобласці, але і для ўсёй краіны: яму ў мінулым годзе быў прысвоены статус нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці Рэспублікі Беларусь.
Каб праводзіць зіму і паклікаць вясну, заўсёды збіраецца амаль уся вёска — як моладзь, так і людзі старэйшага ўзросту і, канешне, самадзейныя артысты народнага фальклорнага калектыву «Таняжанка». У гэтым годзе з вялікім задавальненнем далучыліся да свята і ўдзельнічалі ў ім дзеці, падлеткі з іншых вёсак — Сіманічаў, Іванавай Слабады. Цікавасць да абраду «Чырачка» настолькі вялікая, што паглядзець на яго з’язджаюцца фалькларысты, карэспандэнты, фатографы не толькі з Беларусі, але нават і з іншых краін. Гэты год не стаў выключэннем. Акрамя таго, абрад здымалі аператары тэлеканалу «Беларусь-3», і ў тэлеперадачы «Наперад у мінулае» ў першы тыдзень сакавіка гледачы ўбачаць сярод іншых абрадаў, захаваных у Беларусі, і нашу «Чырачку».
Паслядоўнасць абрадавых дзеянняў з году ў год не змяняецца, але ж гэта не робіць свята менш цікавым і захапляльным. Асноўны яго атрыбут — ялінка, якую заўсёды дзяўчаты ўпрыгожваюць рознакаляровымі папяровымі кветкамі і ставяць у гаршчок з жытам, што лічыцца сімвалам сям’і. А нясе елачку хлопчык, абгарнуўшы ствол хусцінкай. Елка з’яўляецца сімвалам роду, пэўнай супольнасці. Лічылася, што чым прыгажэйшай яна будзе, тым хутчэй прыйдзе вясна.
Народ, як заўсёды, сабраўся на вуліцы, каб усім разам адправіцца на край сяла, на самае высокае месца — Чарнычовы горы. Падчас шэсця старэйшыя жыхары ехалі на вазах, а ўперадзе ішла моладзь, адзін з хлопчыкаў з елкай у руках, другі — з пудзілам Зімы ў выглядзе раставой лялькі, дзяўчаты-прыгажуні ў яркіх хусцінках. Па дарозе жанчыны гучна, звонка спявалі песні-вяснянкі, тое шматгалоссе чуваць было аж на ўсё наваколле. А хто сустракаўся на шляху, жанчыны раздавалі пернікі ў выглядзе птушкі з пажаданнямі здароўя, шчасця, дастатку і запрашалі на свята.
А на горцы елку замацавалі на самым высокім дубе, каб бліжэй да сонейка. Тады да яе прыляцяць птушкі і на сваіх крылах прынясуць вясну-красну. Усе разам гукалі: «Агу, вясна, агу, красна!», спявалі вяснянкі, вадзілі карагоды, ладзілі гульні. Тут жа на вогнішчах спалілі пудзіла Зімы. Свята з танцамі, спевамі, жартамі доўжылася аж да вечара. А самая вясёлая забава для прысутных — качанне з горак. Удзельнічалі ўсе: і дзеці, і моладзь, і нават пажылыя людзі. Лічыцца, што гэта дае здароўе на ўвесь год.
Тут жа, на горках, па традыцыі ўсе частаваліся абрадавымі стравамі, адведвалі прысмакі, прыгатаваныя гаспадынямі ў печы з натуральных прадуктаў.
І нягледзячы на тое, што на двары стаяла пахмурнае надвор’е, на душы ў кожнага было добра, светла і радасна. І ў гэты час здавалася, быццам прырода абуджаецца ад зімовага сну…
Цудоўны абрад, які і па сённяшні дзень жыве ў вёсцы Тонеж, абавязкова патрэбна захаваць і зберагчы ў якасці духоўнай спадчыны для новых пакаленняў.
Фота Мікалая НІКІЦЕНКІ.
